Osnovna razlika između prostornih i urbanističkih planova jeste veličina teritorije koju obuhvataju, a koja uslovljava njihovu sadržinu, odnosno nivo detaljnosti razrade. Prostorni planovi imaju veći obuhvat i opšta načela uređenja, urbanistički planovi – manji obuhvat i detaljniji nivo obrade. Urbanistički planovi uređuju ljudska naselja – gradove, opštine u užem smislu, njihovu unutrašnju organizaciju, dok se prostorni planovi bave uređenjem prostora u celini – pomenuta naselja se razmatraju samo kao jedan od elemenata u definisanju prostornog razvoja celokupne prostorne celine kojom se plan bavi (države, regiona, grada, opštine…).

Svi planski dokumenati se rade za vremenski period od najviše 25 godina, nakon koga oni prestaju da važe.

U okviru dokumenata za sprovođenje prostornih planova razlikujemo Program implementacije Prostornog plana Republike Srbije i programe implementacije regionalnih prostornih planova, koji daju konkretnije aktivnosti i rokove za ciljeve definisane u samim planovima.

Urbanističko-tehnički dokumenti su urbanistički projekat, projekat preparcelacije i parcelacije i elaborat geodetskih radova za ispravku granica susednih parcela i spajanje dve susedne parcele istog vlasnika.

Pored navedenih zakonski definisanih vrsta i nivoa planova, postoje i planovi čija rešenja utiču na fizičko oblikovanje prostora u kome živimo iako njihov osnovni predmet nije ili ne mora da bude samo prostorno uređenje. Takve su različite strategije prostornog razvoja, strategije razvoja i master planovi iz različitih oblasti poput poljoprivrede i turizma ili lokalni akcioni planovi. S obzirom da nisu pravno obavezujući i da se njihov sadržaj prilagođava svakom slučaju posebno, nećemo se baviti njihovom analizom, ali je dobro biti upoznat i s postojanjem takve vrste dokumenata.

Strategija održivog urbanog razvoja predstavlja dokument novijeg datuma koji je u Srbiji po pvi put usvojen 2019. godine. Strategija predstavlja sredstvo za upravljanje urbanim razvojem na nacionalnom nivou, definiše dugoročne strateške ciljeve i pruža podršku donosiocima odluka o održivom razvoju. Strategijom su evidentirani ključni problemi urbanog i analizirano stanje urbanog razvoja, definisana vizija, strateški pravci, ciljevi i mere urbanog razvoja sa prioritetnim područjima.

Planiranje se zasniva na više načela poput ravnomernog razvoja, racionalnog korišćenja resursa, očuvanja specifičnosti predela, učešća javnosti i drugih. Ta načela su definisana članom 3. Zakona o planiranju i izgradnji.

Jedno od osnovnih načela u planiranju prostornog razvoja jeste održivost. U opštem smislu, održivi razvoj je međusobno uravnotežen i integrisan ekonomski, socijalni i ekološki razvoj kojim se zadovoljavaju potrebe sadašnjice, a ujedno ne ugrožavaju mogućnosti budućih generacija da zadovolje svoje potrebe.

Neke od osnovnih smernica održivosti u planiranju jesu:

• strateško povećanje gustine broja stanovnika, pružanje jednakih mogućnosti za sve stanovnike bez obzira na njihove različitosti (socijalne, ekonomske, nacionalne…), planiranje mešovitih namena i njihove funkcionalne i fizičke integracije,
• prednost pešačkog i ostalih ekoloških modela saobraćaja nad automobilskim,
• javni prevoz ispred privatnog,
• očuvanje i jačanje lokalne zajednice,
• participacija građana,
• prostorni razvoj koji smanjuje negativne ekološke uticaje i ekonomske troškove.

Svakako, jedno od najvažnijih načela planskog uređenja prostora jesu horizontalna i vertikalna koordinacija.

Horizontalna koordinacija podrazumeva:

• usklađivanje prostornog razvoja sa socijalnim, ekonomskim, ekološkim, političkim i drugim aspektima života u prostoru obuhvaćenom planom,
• povezivanje prostora koji je predmet plana sa susednim okolnim teritorijama u toku planiranja radi rešavanja zajedničkih funkcija i interesa, kao i
• povezivanje i uključivanje svih zainteresovanih aktera (iz javnog, privatnog i civilnog sektora) u definisanje prostornog razvoja.

To praktično znači da pristup planskom uređenju jednog prostora mora biti integralan – da se adekvatno odnosi prema svim aspektima života građana, da su planska rešenja uklopljena u kontekst okruženja i da odgovaraju širem prostoru podjednako kao i prostoru koji je predmet plana. Planer mora da poseduje određeni stepen odgovornosti prema svim stanovnicima šire teritorije bez obzira na prisutne različitosti, a to se najbolje postiže kroz saradnju sa samim stanovnicima i uključivanje njihovih potreba i želja u proces definisanja viđenja razvoja njihovog životnog prostora.

Za razliku od horizontalne, vertikalna koordinacija podrazumeva uspostavljanje veze svih nivoa prostornog i urbanističkog planiranja (i uređenja prostora), od nacionalnog ka regionalnom i dalje ka lokalnom nivou. Odnosno, rešenja data planovima višeg reda razrađuju se planovima nižeg reda. Tako Regionalni prostorni plan Beograda daje smernice za izradu Generalnog urbanističkog plana Beograda, koji to isto radi za planove generalne regulacije na području Beograda. Navedena hijerarhija u pogledu odnosa između planova višeg i nižeg reda obavezujuća je samo u jednom smeru, od viših ka nižim (od planova šireg područja ka planovima užeg područja), ali ne i obratno. Međutim, poštovanje te hijerarhije ne znači doslovno prepisivanje rešenja datih planovima višeg reda, već njihovu detaljniju razradu, prilikom koje može doći do različitih izmena, poput planiranja kompatibilne namene umesto osnovne (recimo, mešovita namena umesto čistog stanovanja), uvećanja odnosno smanjenja urbanističkih parametara (npr. dozvoljene spratnosti), korigovanja trase saobraćajnice ili infrastrukturnog koridora itd. Pod vertikalnom koordinacijom takođe podrazumevamo i usaglašavanje lokalnih inicijativa, planova i projekata s regionalnim i državnim (recimo, lokalni akciononi plan za zaštitu životne sredine treba da bude usaglašen s nacionalnom strategijom za tu oblast).